Fiilde Çatı Ders Notu

Fiilde çatı; nesnesine göre fiil çatıları, öznesine göre fiil çatıları, fiil çatıları ile ilgili ders notları, fiil çatıları PDF ders notunu indirmek için linki tıklayınız.

Fiil çatıları, fiilde çatı; nesnesine göre fiil çatıları: geçişli fiil, geçişsiz fiil , öznesine göre fiil çatıları : etken fiil, edilgen fiil, dönüşlü fiil, işteş fiil ; özne-yüklem ilişkisine göre fiil çatıları, nesne-yüklem ilişkisine göre fiil çatıları ile ilgili hazırlanan dokümanlara ulaşabilirsiniz.

Fiil çatıları ile ilgili hazırlanan ders notunu aşağıdaki (mavi) linkten indirebilirsiniz.

Fiilde Çatı Ders Notu(İndir)

Fiilde çatı ile ilgili hazırlanan diğer dokümanlara aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

Fiilde Çatı Ders Notu Linki:

Fiilde Çatı Çalışma Kağıdı Linki:

Fiilde Çatı Test Linkleri:

Çekimli bir fiilden oluşan yüklemin nesne ve özneye göre gösterdiği durumlara çatı denir. Bundan hareketle, yüklemin isim soylu sözcüklerden oluştuğu cümlelerde çatının aranmaz.

Fiilde çatı ile ilgili aşağıdaki görev sıralamasına uyarsak daha rahat sonuç elde ederiz.

*Yüklem bulunur fiili mi, isim mi olduğu tespit edilir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz.
*Yüklemi bulduktan sonra sırasıyla özne ve nesne bulunur. Bu öğeleri bulduktan sonra istenilen özellikler aranız.
*Nesne- yüklem ilişkisi sorulursa yüklemi nesnesine göre değerlendiririz.
*Özne-yüklem ilişkisi sorulursa yüklemi öznesine göre değerlendiririz.

NESNE –YÜKLEM İLİŞKİSİ:

Nesne, yüklemin bildirdiği eylemden etkilenen varlıktır. Türkçede bazı cümlelerde nesne bulunabildiği halde bazı
cümlelerde nesne bulunması mümkün değildir. Bunun için de nesne alıp almamalarına göre fiiller ikiye ayrılır.

1. Geçişli Fiiller:

Nesne alabilen fiillerdir. Bir fiilin nesne alıp almadığının nasıl anlaşılacağını cümle öğelerinde “nesne” konusunda işlemiştik. Buna göre, fiil nesne alıyorsa geçişli olacaktır.

*Özne bulunduktan sonra yükleme “ne-neyi-kimi” soruları sorulur. Cevap alınırsa fiil geçişlidir.

*Fiilden önce “onu” sözcüğü getirildiğinde fiil anlamlıysa yine geçişli olur.
Örnek fiiller:

Oku-(onu okudum) Gör-(onu görsün) Duy-(onu duymalı)
İç- (onu içiyoruz) Yaz-(onu yazacaksınız) Çiz-(onu çizmişler)

Örnek Cümleler:
Geçen hafta onu kapıda gördüm. Kim gördü? Ben; Ben neyi gördüm? Onu
Tarlada define bulmuşlar. Kim buldu? Onlar; Onlar ne buldu? Define
*Bazen yüklem geçişli olduğu halde cümlede nesne bulunmayabilir. Bu durum, fiilin geçişli olmasını değiştirmez. Zaten bazı sorularda bu şekilde sorulur.

Dün akşam kaybettim.
Kaybeden kim? Ben; Ben ne kaybettim? Cevap yok; ama fiilden önce “onu” getirdiğimizde fiil anlamlı olduğundan geçişlidir. “Onu kaybettim.”

*Bazen geçişli bir eylem “-r –t-tır” eklerini alarak geçişlilik derecesi arttırılmış olur. Bu duruma ettirgen fiil denir. Sorularda sorulmadığından çok önemli bir kavram değildir.

Örnek fiiller:
Söyle-t-tir-/ yaz-dır/ anla-t-tır/ iç-ir-t/

2.Geçişsiz fiiller:

Nesne almayan fiillere geçişsiz fiil denir. Geçişsiz fiillere neyi, kimi soruları sorulduğunda cevap alınmaz. Türkçede oluş bildiren fiiller genellikle geçişsizdir.

Örnek fiiller:
Uyu- (onu uyudum) Öl-(onu öleceksin) Zıpla-(onu zıplasa)
Sarar-(onu sararmışız) Koş-(onu koşarsınız) Düş-(onu düşmeliler)
Görüldüğü gibi “onu” getirildiğinde anlamsız oluyor.

Örnek cümleler:
Oyuncağı kaybolan çocuk iki saat ağladı.
Ağlayan kim? Oyuncağını kaybeden çocuk / ne-neyi-kimi ağladı? Cevap yok
O halini görünce saatlerce susmuşlar.
Susan kim? Onlar / ne-neyi-kimi ağladı? Cevap yok

*Bazen geçişsiz bir eylem “-r –t-tır” eklerini alarak geçişli olurlar. Bu duruma oldurgan fiil denir. Sorularda sorulmadığından çok önemli bir kavram değildir.
Örnek fiiller:
Dol-dur- / ağla-t / düş-ür/
Uyu-t-/ Koş-tur-/

ÖZNE-YÜKLEM İLİŞKİSİ:

Özne, cümlede yüklemin bildirdiği, belirttiği işi yapan, işten etkilenen veya bir oluşa konu olan öğedir. Öznelerine göre fiilin çatısı etken, edilgen, dönüşlü ve işteş olmak üzere dörde ayrılır.

1.Etken Fiil:

Etken çatıda özne bellidir ve işi yapandır. Bu fiiller “-l, -n-ş” çatı eklerini almazlar.

Öznesi gerçek öznedir.
Gerçek özne şudur: Yüklemin anlattığı işi üstüne almış, yargının oluşmasını sağlamış, yüklemin bildirdiği işi bizzat kendisi yapan öznelerdir. Gizli özne ve açık özne şeklinde bulunabilir.
Herhangi bir çatı eki almazlar.

Örnek Cümleler:
Ahmet Bey, toplantıya gitti. Kim gitti? Ahmet Bey
Geçen hafta okula gitmedim. Kim gitmedi? Ben
Yağmur tüm hızıyla yağıyordu. Yağan ne? Yağmur
Depremde tüm kitaplar yere düştü. Düşen ne? Tüm kitaplar

2. Edilgen Fiil

Fiilin bildirdiği işi özne değil de başkası yapıyorsa, özne bu işten etkileniyorsa, fiil edilgendir. Bu fiiller, etken fiillere “-l-” ve “-n-” eklerinin getirilmesiyle yapılır. Etken fiilin nesnesi olan öğe, fiil edilgen yapıldığında özne durumuna geçer ve bu öznelere “sözde özne” adı verilir.
İlk örnekte etken edilgen farkını görelim.

Çocuklar kitap okudu. Kim okudu? Çocuklar: Etken
Kitap okundu. Kim okundu? Cevap yok. Okunan ne kitap. Özne, yüklemin bildirdiği okuma işini yapan değil; bu işten etkilenen öğe olmuştur. İşte sözde özne olma durumu böyledir.

Diğer örnekler:
Toplantıda çok ağır şeyler konuşuldu. Tüm yük bize bırakıldı.
Törende şiirle okundu, şarkılar söylendi.
*Bazı edilgen cümlelerde sözde özne de bulunmayabilir.
Hayata devam ediliyor. Devam edilen ne-kim? Cevap yok.
Dün arkadaşlarla geziye gidildi. Gidilen ne-kim? Cevap yok.
*Eğer öznesine göre edilgen çatılı bir durum varsa, nesnesine göre de her zaman geçişsiz olur.
Akaryakıta yine zam yapılmış. Yapılan ne? Zam / Neyi-kimi yapıldı? Cevap yok.

3. Dönüşlü Fiil

Fiilin bildirdiği işi özne kendi üzerinde yapıyorsa, yani özne hem işi yapan, hem de yaptığı işten etkilenense, bu anlamı veren fiil dönüşlüdür. Dönüşlü fiiller de etken fiillere “-l-” ve “-n-” ekleri getirilerek yapılır.
Yani Etken Fiil+ Edilgen Fiil: Dönüşlü Fiil
Örnek Cümleler:
Kız düğün için epey süslendi. Kim süslendi? Kız / Süslenme işinden etkilenen kim? Kız
Adam etrafına bakınıyordu. /Bakınan kim adam. Bakınma işinden etkilenen kim? Adam
Arkadaşım çok övünüyor. /Övünen kim arkadaşım. Etkilenen kim? Arkadaşım.

*Cümle anlamından yola çıkarak bir fiilin edilgen mi yoksa dönüşlü mü olduğuna karar veririz.
Adam hamamda yıkanmış. Gerçek özne vardır. Dönüşlüdür. Yıkanan ve etkilenen aynı kişidir.
Araba, yıkanmış. Cümlesinde yıkanan arabadır, fakat yıkama işini yapan belli değildir. Araba etkilenendir. Yani
bu cümle edilgen çatılıdır.
*Eğer öznesine göre dönüşlü bir fiil varsa, nesnesine göre de her zaman geçişsiz olur.
Kardeşim çok yoruldu. Kim? Kardeşim. Neyi-imi –ne yoruldu? Cevap yok. Geçişsiz eylemdir.

4. İşteş Fiil

En az iki özne tarafından yapılabilen fiillerdir. Bu fiiller, fiillere “-ş-” eki getirilerek türetilir. Bazı fiiller ise kök olarak “-ş-” ile bitmiştir ve işteş özellik gösterir.
İşteş fiiller işin yapılışına göre iki grupta incelenir.

a. Karşılıklı yapılma bildirir
Yüklem durumundaki fiilin anlamında öznelerin işi birbirlerine karşı yaptıkları görülür.
Muhlis ile Şehrizar ders boyunca bakıştı. Bakışma eylemi tek taraflı olmaz karşılıklı olur.
Gün boyu toplantıda tartıştılar. (Karşılıklı yapma anlamı vardır)
Diğer fiiller: tanış- selamlaş-tokalaş-yazış-şakalaş-görüş-kucaklaş-mektuplaş-kucaklaş-
Not: Bazı eylemlerde ek olarak değil de kelimenin kendisinde “-ş” sesi vardır. Cümleye işteşlik anlamı –
karşılıklı yapma anlamı- katabilir.
İki devlet uzun yıllar savaştı. Araya giren devletler sayesinde barıştı. Geçen hafta arabamız bu pistte yarıştı.

b. Birlikte yapılma bildirir
Bunlarda özneler işi birbirlerine karşı değil hep birlikte yaparlar. Yani karşıdan bir hareketin olduğu görülmez.
“Çocuklar odaya girer girmez yemeklerin başına üşüştüler.”
cümlesinde “üşüşme” işini çocuklar hep birlikte yapmışlardır.
“Kuzular otların arasından meleşiyor.”
“Kuşlar etrafta sevinçle uçuşuyor.
“Çocuklar ağaçların arasında koşuşuyor.”
Cümlelerindeki yüklemler birlikte yapılma bildiren işteş fiillerdir.
“Okula bu sabah birlikte gittiler.” cümlesinde de yüklem birlikte yapılma bildirir, ancak biz buna işteş diyemeyiz.
Çünkü işteş fiiller, önceden de söylemiştik, mutlaka “-ş-” ile bitmelidir.
Yapıca “-ş-” ile biten her fiil elbette işteş değildir.
“Adam genç yaşında dünyayı dolaştı.” cümlesinde yüklem işteş değildir; çünkü karşılıklı ya da birlikte yapılma
anlamı yoktur.

*İşteş fiili için fiilin kök veya gövdesindeki anlamın en az iki kişi tarafından yapılma anlamı olması gerekir.
Kazmayla çalışmaktan elleri nasırlaşmış.
Kızını görmeyeli epey güzelleşmiş.
Yine gömleğim kırışmış.
Bu cümlelerde fiillerde “ş” vardır fakat işteş anlamı yoktur. O yüzden işteş çatılı fiil değildir.

Fiil çatıları fiilde çatı nesnesine göre öznesine göre nesne yüklem özne yüklem ilişkisine göre 8.sınıf PDF test çalışma kağıdı ders notu indir geçişli geçişsiz etken edilgen dönüşlü işteş lgs tyt ayt

Fiil çatıları, fiilde çatı; nesnesine göre fiil çatıları: geçişli fiil, geçişsiz fiil , öznesine göre fiil çatıları : etken fiil, edilgen fiil, dönüşlü fiil, işteş fiil ; özne-yüklem ilişkisine göre fiil çatıları, nesne-yüklem ilişkisine göre fiil çatıları ile ilgili hazırlanan dokümanlara ulaşabilirsiniz.

 Fiilde çatı çalışma kağıdı, fiilde çatı ders notu, fiilde çatı konu anlatımı, fiilde çatı özeti, fiilde çatı test, fiilde çatı test, fiilde çatı örnekleri, fiilde çatı tyt, fiilde çatı lgs, fiilde çatı kpss, fiilde çatı dgs,

8.sınıf fiilde çatı çalışma kağıdı, 8.sınıf fiilde çatı ders notu, 8.sınıf fiilde çatı konu anlatımı, 8.sınıf fiilde çatı özeti, 8.sınıf fiilde çatı test, 8.sınıf fiilde çatı test, 8.sınıf fiilde çatı örnekleri, 8.sınıf fiilde çatı tyt, fiilde çatı lgs, fiilde çatı kpss, fiilde çatı dgs,

Fiil çatısı nedir? Fiil çatısı ne demek? Fiilde çatı nedir? Fiilde çatı ne demek? Etken fiil nedir? Etken fiil ne demek? Edilgen fiil nedir? Edilgen fiil ne demek? Dönüşlü fiil nedir? Dönüşlü fiil ne demek? İşteş fiil nedir? İşteş fiil ne demek? Geçişli fiil nedir? Geçişli fiil ne demek? Geçişsiz fiil nedir? Geçişsiz fiil ne demek?

Etken fiil örnekleri, edilgen fiil örnekleri, dönüşlü fiil örnekleri, işteş fiil örnekleri, geçişli fiil örnekleri, geçişsiz fiil örnekleri,

Etken çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler, edilgen çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler, dönüşlü çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler, işlet çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler, geçişli çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler, geçişsiz çatılı fiil filer örnekler örnek cümleler,

Oldurgan fiiller, ettirgen fiiller, oldurgan ettirgen fiiller arasındaki farklar, geçişli fiilleri geçişsiz yapan ekler, geçişsiz fiilleri geçişli fiile dönüştüren ekler,

Nesnesine göre fiil çatıları ne demek? Öznesine göre fiil çatıları ne demek? Cümlede çatı bulma, fiil çatısı örnekleri, fiil çatıları cümlelerde bulma, fiillerde çatı arama, fiillerde çatı nasıl bulunur? Fiil çatısı nasıl bulunur?

Eylemde çatı, eylemlerde çatı bulma, eylemlerde çatı bulma,

8.sınıf fiilde çatı çalışma kağıdı, 8.sınıf fiilde çatı örnekleri, 8.sınıf fiilde çatı ders notu, 8.sınıf fiilde çatı testi testleri, 8.sınıf fiilde çatı etkinlikleri, 8.sınıf fiilde çatı örnekleri, 8.sınıf fiilde çatı özeti