Kip ekleri

Kip ekleri nedir, Kip ekleri ne demek, Kip ekleri kaça ayrılır, haber kipleri, dilek şart kipleri özellikleri, haber kipleri kaça ayrılır, haber kipleri ekleri, dilek kipleri kaça ayrılır, dilek şart kipleri özellikleri,

Kip ekleri

Kip ekleri nedir, Kip ekleri ne demek, Kip ekleri kaça ayrılır, haber kipleri, dilek şart kipleri özellikleri, haber kipleri kaça ayrılır, haber kipleri ekleri, dilek kipleri kaça ayrılır, dilek şart kipleri özellikleri,

HABER (BİLDİRME) KİPLERİ

İşin, oluşun, hareketin gerçekleşme zamanını; işin yapıldığını, yapılacağını veya yapılmakta olduğunu haber

verirler. Haber verdikleri zamanın adıyla anılırlar.Taşıdıkları bu zaman eklerine göre beşe ayrılır:

1. Bilinen (di’li) Geçmiş Zaman Kipi

Geçmişte yaşadığımız veya gördüğümüz fiilleri anlatmak için kullanılır. Fiil tabanına –di (–di , –du , –dü, –tı , –ti, –tu , –tü ) eki getirilerek yapılır. Bu yüzden di’li geçmiş zaman kipi de denir.

Bu ek bilinen geçmiş zaman ifade eder.

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir.

Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir.

1. Öğrenilen (miş’li) Geçmiş Zaman

Fiilin, önceden gerçekleştiğini bildirir. Ancak söyleyen fiilin yapıldığını görmemiş, başkasından duymuştur. Fiil tabanına –miş ( –mış, –muş, –müş) eki getirilerek yapılır.

Bu ek ve bu çekim, yapılan işin görülmediğini, duyulduğunu, öğrenildiğini ifade eder.

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir.

Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında -mi soru edatı şahıs ekleriyle -3.çoğul hariç- birleşik yazılmıştır.

1. Şimdiki Zaman

Fiilin şu an gerçekleşmekte olduğunu bildirir. Fiil tabanına –( ) yor eki getirilir. . Ünsüzle biten fiile “i” yardımcı ünlüsüyle birlikte; ünlüyle bitenlere tek başına getirilir:

( ) yor eki kendinden önceki geniş sesliyi (a, e) daraltır. Gör me yor um —-Görmüyorum.

Belirtilen işin, oluşun vb. içinde bulunulan zamanda yapılmakta olduğunu ifade eder.

Gidiyorum, gurbeti gönlümle duya duya,

Bu çekimden sonra “-dir” bildirme eki kullanılırsa olasılık anlamı katılmış olur:

 O şimdi mışıl mışıl uyuyordur.

Bu ekin yerini “-mekte” ekleri alabilir:

Gördüğün gibi dinleniyoruz→dinlenmekteyiz.

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir.

Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında -mi soru edatı şahıs ekleriyle -3.çoğul hariç- birleşik yazılmıştır.

1. Gelecek Zaman

Fiilin daha sonra gerçekleşeceğini bildirir. Fiil tabanına –ecek, -acak getirilerek yapılır.

İşin gelecekte yapılacağını bildirir.

Fiilin yapılması konusunda kesinlik yoktur. Kesinlik anlamı bir zarfla sağlanır.

Yarın mutlaka köye gideceğim. (Zarf) Toplantı saat 14.30’da başlayacaktır.

“-dir” bildirme ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı katar. Yarınki maç saat 14:00’te yapılacaktır.

-acak, -ecek ekleri bazen yapım eki göreviyle kullanılır. Kırılacak eşyaları kutulara yerleştir. (Yapım eki)

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir. Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında -mi soru edatı şahıs ekleriyle -3.çoğul hariç- birleşik yazılmıştır.

1. Geniş Zaman

Fiilin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini bildirir. Fiil tabanına –( a-e-ı-i-u-ü)r eki getirilerek yapılır. Fiil kök veya gövdesine “-°r” eki getirilerek söz konusu olan işin vb. geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığı bildirir.

Geniş zamanın olumsuzu yapılırken –( ) r kullanılmaz. Yerine –me, -ma, -mez, -maz kullanılır.

Atasözlerinde kullanıldıklarında her zaman geçerli olan gerçekleri anlatır. Su uyur, düşman uyumaz.

Bazı kullanımlarında alışkanlıkları bildirir. Her yemekten sonra bir fincan kahve içerim.

Birleşik isimler yapılır. Bilirkişi, yazarkasa, uyurgezer…

Bazen gelecekteki bir iş için kullanılır. Bu durumda olasılık bildirir. Bu sene sınıfı geçer.

Soru biçiminde kullanıldığında “rica, yadırgama” anlamları görülür.

Bir dakika bakar mısınız? (Rica) Ben seninle aynı yerde oturur muyum? (Yadırgama)

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir. Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki -me/-mez ekleriyle yapılır. Olumsuz soru yapıldığında bütün şahıs eklerinde -mez kullanılır.

2. DİLEK KİPLERİ

Dilek kipleri, fiillere dilek anlamı katan kiplerdir. Fiilin zamanını bildirmezler. Ama hepsinde de pek belirgin olmayan bir gelecek zaman anlamı vardır. Dilek kipleri dörde ayrılır:

1. Gereklilik Kipi

 Eylemin mutlaka gerçekleşmesi gerektiğini bildirir. Fiil tabanına –meli, -malı ekleri getirilerek yapılır.

Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir. “lâzım, gerek, icap eder” anlamlarını verir.

Bazı cümlelerde olasılık anlamıyla kullanılır. Geç kaldığına göre uyanamamış olmalı

Gereklilik kipini alan bir fiilden sonra –dir ek-fiili getirilirse, kesinlik anlamı oluşur.

Başarılı olmak isteyenler çok çalışmalıdır.

Yukarıdaki tabloda bir fiilin gereklilik kipinin olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir. Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında -mi soru edatı şahıs ekleriyle -3.çoğul hariç- birleşik yazılmıştır.

b.İstek Kipi

Eylemin yapılması veya yapılmaması istendiği durumlarda kullanılır. Genellikle birinci tekil ve birinci çoğul şahıslarda kullanılır. Fiil tabanına –e, -a ekleri getirilerek yapılır.

İyi dilek sözleri istek kipiyle oluşturulmuştur. Rastgele, uğurlar ola, kolay gele…

Bazen soru amacıyla kullanılır. Beni görünce meraklı bakışlarla konuştu: “Hayrola!”

Bazı cümlelerde “öğüt, gereklilik ve emir” anlamları görülür. Çiçekleri koruyalım, derste gürültü etmeyelim.

Beddua amaçlı da kullanılabilir. Kurşunlara gelesin

Yukarıdaki tabloda bir fiilin öğrenilen geçmiş zamanda olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir.

Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında sadece 1.tekil ve 1.çoğuk şahıs eki çekimlenir.

1. Dilek-Şart Kipi

 İşin, oluşun, hareketin gerçekleşmesi ,başka bir eylemin olması şartına bağlı olduğu durumlarda fiil tabanına –se, -sa ekleri getirilerek yapılır. Hem dilek hem de şart anlamı görülebilir.–sa, -se ekini alan fiiller tekrarlanırsa, bu durumda “sadece” veya “en fazla” anlamları ortaya çıkar.

Bu soruyu çözse çözse Murat çözer. (Sadece)

Bu defter gitse gitse iki ay gider. (En fazla)

Yukarıdaki tabloda bir fiilin şart kipinin olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir. Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru eki, şahıs eklerinden sonra gelir, ayrı yazılır.

1. d) Emir Kipi:

Eylemin yapılmasını veya yapılmamasını başkasından isteme durumunda kullanılır.

Eki yoktur. Buna göre kök halindeki bütün fiiller, emir kipindedir. Üçüncü tekil ve çoğul kişilere göre, emir kipinde çekimlenmiş fiillere –sin eki getirilir.

Gel-, dur-, otur-, /gelsin, dursun, otursun/gelsinler, dursunlar, otursunlar

İnsan kendi kendine emir veremeyeceği için emir kipi 1.tekil ve 1.çoğul kişilerde kullanılmaz. Yani 1. şahısların çekimi yoktur. Fiilin yapılmasını emir biçiminde bildirir.

Yukarıdaki tabloda bir fiilin emir kipinin olumlu, olumsuz, olumlu soru, olumsuz soru çekimleri verilmiştir. Yukarıdan aşağıda 1.2.3 tekil şahıs 1.2.3.çoğul şahıs şeklinde çekimlenmiştir.

Şahıs ekleri kip eklerinden sonra gelmektedir. Olumsuzluk eki kip eklerinden önce gelmektedir. Soru anlamlarında sadece 3.tekil ve 3.çoğul şahıslar çekimlenir.

İş, oluş, durum fiilleri dokümanları linkleri:

Kip ve şahıs ekleri dokümanları:

İş(kılış) fiilleri, oluş fiilleri, durum fiilleri, fiillerde anlam özellikleri,

İş fiilleri, İş fiilleri örnekleri, İş fiilleri cümleleri, İş fiilleri test, İş fiilleri 3 5 10 örnek, iş fiillerine cümle cümleler

Oluş fiilleri, Oluş fiilleri örnekleri, Oluş fiilleri cümleleri, Oluş fiilleri test, Oluş fiilleri 3 5 10 örnek, oluş fiillerine cümle cümleler

Durum fiilleri, Durum fiilleri örnekleri, Durum fiilleri cümleleri, Durum fiilleri test, Durum fiilleri 3 5 10 örnek, durum fiillerine cümle cümleler